Quê tôi ở Quảng Nam, vùng đất mà con người ta phải gồng mình ra để kiếm miếng ăn, và chống chọi với cái nắng cháy da và những cơn bão tàn khốc năm nào cũng có. Nhưng tuổi thơ ngoài việc phải đương đầu với khó khăn, thì bên cạnh đó, tôi may mắn có ký ức ngọt ngào là chiếc bánh ít lá gai của Nội.

Chiếc bánh ít ấy có vị ngọt thanh, bùi đến mát lòng, cứ mỗi ăn là tôi xin Nội quất liền liên tục 6-7 cái. Đến nổi ăn xong, hàm răng còn dính những mẫu bánh ít đen thui, rồi nội lại la “mi ăn từ từ thôi, chứ có ai dành đâu, mà ăn hấu vậy con”. Tôi đáp lại: “ăn thế mới đã Nội”.

Nhớ khi nội còn khoẻ, mỗi năm chỉ gói bánh hai lần, một lần là vào dịp giỗ ông Nội, dịp giữa năm Tết Đoan Ngọ, và dịp Tết Nguyên Đán. Những lần ấy, tụi con cháu chúng tôi, đưa nào đến nhà Nội thì cũng đùm đùm đề đề bịch bánh ít mang về, tha hồ chén.

Rồi tôi cũng may mắn cứ mỗi dịp nội gói bánh ít, tôi lại được Nội cho phụ và quan sát nội làm bánh.

Nhà nội trước sân có 3 bụi lá gai, cứ mỗi lần làm bánh ít nội ra cắt thân cây đi, sau đó nó nảy lên chồi non và khoảng vài tháng là đã tốt lên và nội lại có bụi lá gai mới.

Nội cắt lá gai vào, chúng tôi được giao nhiệm vụ lặt từng lá, để bỏ phần xơ lá đi, chỉ lấy phần “thịt” lá thôi, chúng tôi lặt mãi mới hết một cây, còn tay Nôi thì nhanh thoăn thoắt, các ngón tay vút vút qua là từng phần “thịt” lá cứ ngoan ngoãn mà rớt ra. Lúc đó tôi cứ nhìn nội, để làm theo mà mãi chẳng được.

Có lẻ vui nhất là khâu quết bột. Lúc đó chẳng có máy quết như bây giờ mà phải cho vào cối đã và dùng một chiếc chày to để giã.

Bột nếp, đường, và lá gai, khi hoà quyệt với nhau sẽ tạo thành một khối đặt và dính, nên rất nặng. Mỗi lần quết là nội cầm chày ở phía trên là người giã chính. Còn chúng tôi hai ba đứa ôm chay phía dưới lôi lên và giã xuống cùng với Nội. cứ Nội hô 1, 2,3 là kéo lên, 3,2,1 là thả xuống. Lúc đó phải nói mệt nhưng vui, giã xong tay đứa nào cũng đỏ huê, nhưng nhìn thấy khối bột mềm mịn được vớt ra thau, lại hào hứng và khoẻ re ngay.

Sau đó chúng tôi được giao khâu dễ nhất trong công đoạn gói đó là viên bột đã giã thành hình tròn, và viên nhân bánh. Còn nội sẽ cho nhân bánh vào và gói lá chuối.

Đứa nào cũng tranh làm nhân, để đén khi nào nội không chú ý, là tranh thủ bỏ vào miệng. Bởi nhân bánh đậu xanh nội làm rất ngon, mặn mòi bùi thơm không thể nào cưỡng lại được.

Cũng bởi vậy mà những chiếc bánh ít cuối cùng của nội, bao giờ cũng bị thiếu nhân.

Rồi chúng tôi được Nội cho canh lửa nồi bánh, bếp lửa hồng, cùng âm thanh sôi sùng sục từ nồi bánh phát ra là những ký ức đẹp mà có lẽ tôi không bao giờ quên.

Rồi khi chiếc bánh nóng hổi được vớt ra, nội cho chúng tôi mỗi đứa một cái, vừa ăn vừa thổi thích thú vô cùng.

Từng chiếc bánh ít của Nội cũng được đặt lên bàn thờ, một cách đầy trang trọng. Và tôi cảm nhận được rằng, nó không chỉ là chiếc bánh để ăn mà ẩn chứa trong nó là cả giá trị tinh thần hết sức cao đẹp.

Giờ Nội đã già chân tay yếu, mắt mờ không thể làm bánh ít lá gai cho chúng tôi khi ăn như xưa. Nhưng chiếc bánh ít lá gai của Nội là một phần ký ức không thể quên trong tôi. Là món đặc sản Quảng Nam tôi luôn mang theo để làm quà cho người thân bạn bè của mình và tự hào khoe rằng nó là đặc sản quê mình.